|
| Autoru |
Poruka |
|
Senka
|
|
Vječita sanjalica
Pridružio se: 18 Apr 2012, 12:07
Postovi: 45921
|
Bogatstvo srpskog jezika
Već znamo da je srpski jezik izuzetno bogat raznim frazama i izrazima, međutim, u ovom brzom vremenu i vremenu globalizacije, mnoge reči su zaboravljene ili izašle iz upotrebe. Da li ste čuli za ove reči i znate li njihovo značenje?
Ako bi vam neko rekao “Dodaj mi filipus”, da li biste znali na šta misli?
Filipus – čačkalica za zube
Ajncug – novo odelo i kaput
Volšeban – misteriozan, tajanstven
Danga – šamar
Lihvar – zelenaš, reketar
Nakladati – lupetati, pričati gluposti
Otojči – malo predmeta
Skanjerati – oklevati
Ufrkeštiti – upropastiti
Štreka – železnička pruga
Feršter – šumar srbijadanas _________________  
|
|
|
|
|
|
|
Senka
|
|
Vječita sanjalica
Pridružio se: 18 Apr 2012, 12:07
Postovi: 45921
|
Hrvatski nazivi za mesece u godini su nekad bili i srpski. Evo dokaza!
Dok su ostali evropski narodi uglavnom usvojili rimske nazive meseci, slovenski narodi, a među njima i Srbi, sačuvali su uporedo i sopstvena imena
Retko ko od Srba može da izdeklemuje sve mesece na hrvatskom, a da ih prethodno ne izgugla. Zvuče im čudno i teško ih pamte, a retko ko zna da smo veći deo istorije i sami koristili slične nazive. Mnogo pre (današnjih) rimskih naziva, slovenski narodi su imali svoja imena meseci.
Dok su ostali evropski narodi uglavnom usvojili rimske nazive meseci, slovenski narodi, a među njima i Srbi, sačuvali su uporedo i sopstvena imena, koja su u srednjovekovnoj Srbiji bila u službenoj upotrebi, zajedno sa rimskim.
Kako su nastala “drugačija” imena za mesece?
Slovenski narodi su prilagodili svoje nazive meseci konkretnim prirodnim pojavama.
Imena meseci kod slovenskih naroda zato oslikavaju prirodne tokove i promene, atmosferske pojave, klimatske odlike, privrednu delatnost i običajne radnje. Na primer, januar je “siječanj”, jer je to vreme seku drva u šumi, februar je “veljača”, pošto je to mesec snežnih vejavica…
Zbog ovoga svi slovenski narodi imaju slične nazive za mesece, iako su živeli udaljeni jedni od drugih. Najbolji primer za to su imena koja Hrvati i danas koriste.
Nazivi meseca su zavisili i od klimatskih uslova. Na primer, pošto lipa cveta mesec dana ranije na jugu nego na severu Evrope, Hrvatima je lipanj jun, a Poljacima jul.
Srpski, narodni nazivi
U ovim kalendarima možete videti da su se za mesece u Srbiji koristili stari nazivi – sečen, veljača, ožujak, travanj, cvetan, lipanj, srpanj, kolovoz, rujan, listopad, studen i prosinac.
Takođe, možete pročitati niz vrednih podataka o stanovništvu, naseljima, običajima, svetkovinama pa tako i neradnim danima za dućane i radnje (za Bogojavljenje, Svetog Savu, Veliki petak, Spasovdan, Vidovdan, Dan rođenja kraljeva, Preobraženje, Vavedenje i prvi dan Božića).
U upotrebi su paralelno bili i narodni nazivi, koji su mogli da se razlikuju od staroslovenskih, ali koji su u suštini koristili isti princip – nazivi su davani prema vremenskim pojavama i radovima u polju koji su se u to vreme godine obavljali. Ti meseci su redom: koložeg, sečko, derikoža, lažitrava, cvetanj, trešnjar, žetvar, gumnik, grozdober, šumopad, studen, koledar.
Početkom 19. veka u Srbiji su u upotrebi još uvek bili i staroslovenski nazivi bliski onima koje danas koriste Hrvati. O ovome svedoče i zapisi u “Srpskom rječniku” koje je načinio čuveni Vuk Karadžić koji je, početkom 19. veka, uneo ove nazive kao “stare srpske nazive za mesece”.
Štaviše, nedavno objavljeni digitalizovani državni kalendari Kraljevine Srbije za 1903, 1906. i 1911. godinu pokazuju da su i tada slovenski i rimski nazivi meseca bili paralelno u upotrebi.
Ovo ide u prilog onima koji tvrde da se definitivan razlaz sa staroslovenskim imenima za mesece u Srbiji dogodio tek sa prihvatanjem gregorijanskog kalendara 1919. godine. telegrafrs _________________
|
|
|
|
|
|
|
Senka
|
|
Vječita sanjalica
Pridružio se: 18 Apr 2012, 12:07
Postovi: 45921
|
Neverovatno: Ne postoji nijedna srpska reč na slovo F!
Fudbal, fakultet, fabrika, fotografija - ovo jesu reči koje upotrebljavamo svakodnevno u srpskom jeziku, ali nijedna od njih nije srpskog porekla! Ako niste znali, Srbi zapravo nemaju nijednu svoju reč koja počinje na slovo F. Evo kako i zašto.
Neverovatno, ali istinito, sve reči na slovo F smo pozajmili iz drugih jezika
- Tačno je da u srpskom jeziku nema nijedne reči srpskog porekla koja počinje na slovo F, a razlog tome je što je upotreba ovog slova preuzeta iz Vizantije u srednjem veku. Kasnije pod uticajem turskog, grčkog, francuskog i nemačkog jezika reči koje počinju na ovo slovo postale su učestalije i odomaćile su se u našem jeziku - kaže filolog Ivan Klajn.
Ovo su neke od reči na slovo F koje svakodnevno upotrebljavamo, a čije poreklo će vas iznenediti:
Fabrika - latinska Fijaker - preuzeta iz nemačkog (izvorno francuska reč) Faraon – preuzeta iz grčkog (izvorno staroegipatska reč)
Fenjer - turska Fićfirić - mađarska Fleka - nemačka
Frajer - nemačka Furuna - turska Flora - latinska
Flaša - nemačka Frižider - francuska
Frajla - nemačka
Fakultet - latinska Fantazija - grčka
Freska - italijanska
Fioka - mađarska Fora - nemačka
Fotelja - francuska
Foka - preuzeta iz francuskog (izvorno grčka reč) Fazon - francuska
Farba - nemačka
Fenomen - grčka Flauta - nemačka
Fitilj - turska
Flaster - nemačka Fotografija - grčka
Fašizam - italijanska
Fen - nemačka Fasada - francuska
Filolog - grčka
Folirant - italijanska Fitnes - engleska
Fudbal - engleska
Futrola - nemačka Frizura - preuzeta iz nemačkog (izvorno francuska reč)
Fobija - grčka vestionline _________________
|
|
|
|
|
|
|
Senka
|
|
Vječita sanjalica
Pridružio se: 18 Apr 2012, 12:07
Postovi: 45921
|
Fabrika – latinska
Fenjer – turska
Frajer – nemačka
Flaša – nemačka
Fakultet – latinska
Fioka – mađarska
Foka – preuzeta iz francuskog (izvorno grčka reč)
Fenomen – grčka
Flaster – nemačka
Fen – nemačka
Folirant – italijanska
Futrola- nemačka
Fijaker – preuzeta iz nemačkog (izvorno francuska reč)
Fićfirić- mađarska
Furuna – turska
Frižider – francuska
Fantazija – grčka
Fora – nemačka
Fazon – francuska
Flauta – nemačka
Fotografija – grčka
Fasada – francuska
Fitnes – engleska
Frizura – preuzeta iz nemačkog (izvorno francuska reč)
Faraon – preuzeta iz grčkog (izvorno staroegipatska reč)
Fleka – nemačka
Flora – latinska
Frajla – nemačka
Freska – italijanska
Fotelja – francuska
Farba – nemačka
Fitilj – turska
Fašizam – italijanska
Filolog – grčka
Fudbal – engleska
Fobija – grčka _________________
|
|
|
|
|
|
|
Senka
|
|
Vječita sanjalica
Pridružio se: 18 Apr 2012, 12:07
Postovi: 45921
|
Evo koje srpske riječi svakodnevno koriste u turskom jeziku
Evo koje srpske riječi svakodnevno koriste u turskom jeziku
Da je srpski jezik prepun turcizama nije ništa novo. Međutim, da li ste znali da i turski jezik ima izvjestan broj riječi koje su pozajmili sa ovih prostora? Savremeni srpski jezik ima oko 3.000 turcizama, od kojih se polovina toliko odomaćila da ih uopšte ne doživljavamo kao pozajmljenice, objašnjava dr Marija Đinđić, naučni saradnik Instituta za srpski jezik SANU, koja je sastavila veliki tursko-srpski rječnik sa više od 51.000 riječi. Ali, naglašava ona, nismo samo mi ti koji su "krali" riječi i izraze. Dugotrajna turska vladavina na teritoriji Balkana ostavila je posljedice u svim jezicima, pa i u turskom. Iako Dragan Milosavljević, predsjednik Društva srpsko-turskog prijateljstva "Inat", tvrdi da u turskom jeziku ima oko 1.000 srbizama, istina je da je ta brojka znatno manja, ali ne i zanemarljiva, piše 24sata.rs. "Savremeni turski jezik ima oko 100 reči slovenskog porekla. Međutim, u čitavoj Turskoj se koristi znatno veći broj ovih reči, posebno u krajevima u kojima je bilo puno ljudi sa ovog podneblja, kao što je Anadolija. Najviše je ostalo izraza koji se odnose na čovekom život, administrativne nazive, jelo, piće i običaje", objašnjava dr Đinđićeva. Kako je istoričar Olga Zirojević jednom prilikom naglasila, turski zakoni sadrže neke srpske pravne izraze, a najviše srpskih riječi i pravnih izraza ima u rudarskoj terminologiji. Veliki broj tih riječi je, međutim, pao u zaborav, budući da se radi o pojmovima koji više nisu aktuelni. Ipak, ima i onih riječi koje su i te kako česte u turskom govoru. "Reč četa je preuzeta iz slovenskih jezika i često se koristi i danas u Turskoj. Četa se čak spominje u zvaničnim administrativnim dokumentima, a zanimljivo je da su Turci tu reč prisvojili sa ovih prostora, pa od nje napravili reč četadžija. Onda smo mi od njih ponovo prisvojili četedžiju", ističe sagovornica. Ipak, izuzetno je teško odrediti iz kojeg tačno jezika potiču turski slovenizmi. Postoji samo jedna riječ za koju se gotovo sa sigurnošću može reći da dolazi iz srpskog jezika. "Božić! Turci su preuzeli ovu reč od nas, i izgovaraju je Bodžuk. Oni imaju svoju reč za Božić - Noel - koja se znatno češće koristi, ali im značenje nije isto. Naime, Noel je Božić 25. decembra, dok se naša reč Božić koristi baš za rođenje Hrista 7. januara", objašnjava dr Đinđić.
Neki od slovenizama u turskom jeziku:
Kralj, kraljica
Četa
Višnja
Kosa (alatka)
Šapka
Plug
Taljige
Mazut
nezavisne _________________
|
|
|
|
|
|
|
Senka
|
|
Vječita sanjalica
Pridružio se: 18 Apr 2012, 12:07
Postovi: 45921
|
30 zaboravljenih reči srpskog jezika: Od pobradnjika, do nedrogriza
Koliko je danas govornika koji bi mogli da objasne šta znači aberdar, egeda, suvica ili ljesak? Ako bi nas pozvali u žilište ili zamolili da dohvatimo ćikaru, ko bi shatio na šta tačno sagovornik misli? Uz pomoć dr Nenada Ivanovića, sa Instituta za srpski jezik SANU, izdvojili smo 30 reči koje se mogu pronaći u rečniku, ali ne i čuti u svakodnevnom govoru. Svaka od njih je ili arhaična, ili pokrajinska, ili individualno skovana. Ili jednostavno - zaboravljena.
A: ABERDAR m (tur. haberdar) top ili puška kojima se nešto objavljuje, daje aber.
- Kad pukne top aberdar, onda da se grune u bok ... Turcima (Milan Đ. Milićević)
B: BEZREDICE pril. bez utvrđenog reda.
- Mi bezredice idemo po vodu, kad koja dospe (Jovan Jovanović Zmaj)
V: VONJALO s čulo mirisa.
- Prviй parъ su živci nosa ili vonяla; drugiй živci očiю ili vida (Jovan Stejić)
G: GORTAN m (rus. gortanь) grlo, grkljan.
- Pčele Medь sisaю i šnimь gortanь našь uslaždavaю (Dositej Obradović)
D: DOBROŽIVELICA ž i m bonvivan.
- Pera je dobroživelica i kockar (Pozorište, časopis, 1872)
Đ: ĐUSLA ž pokr. krupna, jače razvijena ženska osoba (Bačka, Tihomir Ostojić)
E: EGEDA ž (mađ. hegedu) violina.
- Sa svojom dvorskom muzikom (s egedama) i s nekoliko momaka ... pošalje [ih] u crkvu te se venčaju (Vuk Karadžić)
Ž: ŽILIŠTE s mesto življenja, prebivalište, boravište.
- Zajmi i nas strašnijem kricima / Iz nebesnog blaženog žilišta (Petar II Petrović Njegoš)
Z: ZABLAGODARIT svr. postati zahvalan, osetiti zahvalnost prema nekome.
- Većina ljudi od ukusa nema mnogo da zablagodari svojim nastavnicima za svoje vaspitanje u tom pogledu (Bogdan Popović)
I: IZJEDIPOGAČA m i ž izjelica, proždrljivac.
- Ti si jedan izjedipogača! Jedan ispičutura (Vuk Karadžić, Srpski rječnik)
J: JERBASMA m vrsta sočne jesenje kruške.
- Ona je kao kruška jerbasma, slatka a meka (Ivo Andrić)
K: KOŠTANIK, –ika m kostur, skelet.
- Zvanične tajne, reć će koštanik / ne kazuju se površnicima (Laza Kostić)
L: LILA ž tanki, glatki sloj kore drveta (breze, trešnje, višnje i sl.), koji se lako ljušti.
- Odora joj kao svila / Bela kao bela lila / Čista kao zora rana (Radovan Košutić)
Lj: LJESAK m sjaj, odblesak.
- Od ljeska zimskog sunca ... izgledalo je to pivo prozirno (Petar Pecija Petrović)
M: MOSTATI nesvr. šatrovački: ćutati, mučati (u jeziku mutavdžija) (vranjski kraj, Milan Đ. Milićević)
N: NEDROGRIZ m ujed za nedra, ženske grudi.
- I uze od svake [devojke] po jedan ogrizak nedrogriz ... I nosač svaki put omahnu glavom, pa ih ljubljaše, pa štipaše i grljaše (Stanislav Vinaver)
Nj: NJEGOVSKI, -a, -o karakterističan za njega, njemu svojstven.
- Proku je obeznanila njegovska, ljuta krv (Veljko Petrović)
O: OTIH m indiv. tišina, utihnulost, zaborav.
- Marinko iskrenuo je pred njih svaki džep, pootvarao bez ključeva sve one ladice, koje skrivaju grijehe u otih (Josip Kozarac)
P: POBRADNJIK m etn. deo ženske nošnje koji se sastoji iz dva reda krupnog srebrnog novca prišivenog na debeloj kudeljnoj krpi
R: ROSUKATI nesvr. pomalo rositi (Vuk Karadžić, Srpski rječnik)
S: SUVICA ž pokr. grožđe koje se prokuva u morskoj vodi i zatim osuši; suvo grožđe.
- Sušenjem pri blagoj toploti dobijamo ... od grožđa tz. suvice (Milan Batut)
T: TIKVARA vrsta jabuke
Ć: ĆIKARA ž šolja, šalica
U: USRŽITI, –im svr. učiniti da nešto skroz zahvati, prožme, da prodre u srž nečega.
- Kod ... Vojnovića je stil ... duboko usržen u samo delo, ono ... kroz njega živi (Milan Bogdanović)
F: FIJUČAN, -čna, -čno izložen fijuku vetra.
- Tutnje ponosne legije što se po goletima fijučnim roje (Milutin Bojić)
H: HLEBAČA ijek. hljebača ž hleb (s kvascem).
- Vazda su mu na trpezi pogača, hljebača, bardak vina (Stjepan Mitrov Ljubiša).
C: CAKLO s staklo.
- Kad pod njom [obalom] s broda zaviriš u tihu pučinu, vidiš svaku kuću ... gdje se u vodi kao u caklu cakli (Stjepan Mitrov Ljubiša)
Č: ČAPOR m grudva smrznute zemlje koja se izdiže od tla.
- Osvane i siv dan sa smrznutim čaporima ... blata po cestama (Ivan Kozarac)
Dž: DŽILITNUTI SE svr. potegnuti džilit (koplje), bacati džilit.
- Sramota je takome junaku ... džilitnut se, ne pogodit cilja (Ivan Mažuranić)
Š: ŠALE pril. lako, kao od šale.
- Koga moje vino obori, taj se ne diže šale (Stevan Sremac)
*Napomena: Za slova A-P: Rečnik srpskohrvatskog književnog i narodnog jezika SANU, tom I-XVIII, 1959-2010, Srpska akademija nauke i umetnosti, Institut za srpski jezik SANU, Beograd. Za slova P-Š: Rečnik srpskohrvatskoga književnog jezika, tom I-VI, 1967-1976, Matica srpska, Novi Sad. blic _________________
|
|
|
|
|
|
|
|
| Korisnici koji su trenutno na forumu: Nema registrovanih korisnika i 87 gostiju |
|
Ne možete postavljati nove teme u ovom forumu
Ne možete odgovarati na teme u ovom forumu
Ne možete monjati vaše postove u ovom forumu
Ne možete brisati vaše postove u ovom forumu
|
|
|
